To najbardziej śmiercionośna choroba zakaźna na świecie. W Polsce kilka tysięcy przypadków

Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała globalny raport dotyczący gruźlicy obejmujący dane z 193 państw.

Gruźlica wróciła na pierwsze miejsce

Jak poinformowała Światowa Organizacja Zdrowia, w ubiegłym roku na gruźlicę zmarło 1,25 mln osób na całym świecie. 161 tys. z nich było nosicielem wirusa HIV. Choroba wróciła na pierwsze miejsce wśród przyczyn zgonów spowodowanych jednym czynnikiem zakaźnym. Przez trzy lata gruźlica musiała „ustępować” na tym polu COVID-19, choć liczba ofiar tej choroby się zmniejszyła w ostatnim czasie. W 2022 r. zmarło z jej powodu 1,32 mln osób, w 2021 r. 1,42 mln, a w 2020 – 1,4 mln.

Gruźlica była również główną przyczyną śmierci osób z HIV i główną przyczyną zgonów związanych z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe.

WHO szacuje, że 2023 r. na gruźlicę zachorowało około 10,8 mln osób – 6 mln mężczyzn, 3,6 mln kobiet i 1,3 mln dzieci. W tym przypadku widać jednak wzrost. W 2022 r. zachorowań było 10,7 mln, rok wcześniej – 10,4 mln, a w 2020 r. – 10,1 mln.

Choroba występuje we wszystkich krajach i grupach wiekowych. Na szczęście jest uleczalna i można jej zapobiegać.

Najwięcej nowych przypadków gruźlicy – 45 proc. – zarejestrowano w Azji Południowo-Wschodniej, w Afryce (24 proc.) i regionie zachodniego Pacyfiku (17 proc.). Około 87 proc. nowych przypadków gruźlicy wystąpiło w 30 krajach o dużym obciążeniu gruźlicą, przy czym ponad dwie trzecie zachorowań wystąpiło w Indiach (26 proc.), Indonezji (10 proc.), Chinach (6,8 proc.), Filipinach (6,8 proc.) i Pakistanie (6,3 proc.), a także w Bangladeszu, Demokratycznej Republice Konga i Nigerii.

WHO podkreśla, że gruźlica wielolekooporna pozostaje wciąż poważnym kryzysem zdrowia publicznego i zagrożeniem dla bezpieczeństwa zdrowotnego.

Organizacja szacuje, że aż 50 proc. chorych leczonych na gruźlicę całkowicie ponosi koszty terapii, na które składają się bezpośrednie wydatki medyczne, wydatki niemedyczne i koszty pośrednie, takie jak utrata dochodów. Te koszty są dodatkowo bardzo odczuwalne, stanowią około 20 proc. całkowitego dochodu gospodarstwa domowego, choć cele polityki nazwanej WHO End TB w obu przypadkach mówią o zerowych kosztach.

Największe czynniki ryzyka w przypadku gruźlicy to: osłabiony układ odpornościowy (z powodu obecności wirusa HIV, niedożywienia lub cukrzycy), palenie tytoniu i nadużywanie alkoholu.

Gruźlica chorobą śmiertelną, ale uleczalną

Gruźlica jest chorobą zakaźną wywoływaną przez bakterie – prątki gruźlicy. Rozprzestrzenia się drogą kropelkową.

Wg WHO około jedna czwarta światowej populacji została zakażona bakteriami powodującymi gruźlicę. U około 5–10 proc. zakażonych osób występują objawy i infekcja przeradza się w chorobę. Zakażone osoby, które nie mają objawów choroby, nie przenoszą jej dalej.

Najpowszechniejsze objawy gruźlicy to: długo trwający kaszel (któremu czasem towarzyszy krew), ból w klatce piersiowej, osłabienie, zmęczenie, gorączka, utrata wagi i nocne poty.

Choroba najczęściej atakuje płuca, może również zaatakować nerki, mózg, kręgosłup i skórę.

Gruźlicę leczy się antybiotykami, nieleczona może doprowadzić do śmierci.

W Polsce kilka tysięcy zachorowań

Według oficjalnych danych Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Polsce w 2023 r. zarejestrowano 4436 zachorowań na gruźlicę, o 122 przypadki więcej niż w roku poprzednim.

Zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci wynosiła 11,8 na 100 000; była większa o 3,5 proc. w porównaniu z rokiem 2022 i mniejsza o 32,2 proc. niż w roku 2014 (17,4 na 100 000). Najczęściej chorowały osoby z przedziału wiekowego 45-64. W przypadku dzieci do lat 14 doszło do 51 zachorowań (1,1 proc. ogółu).

W 2023 r. największa zapadalność na gruźlicę w Polsce wystąpiła w woj. lubelskim i śląskim, najmniejsza w podlaskim i warmińsko-mazurskim.

Najczęstszą postacią choroby w 2023 r. była gruźlica płuc, to 96,1 proc. wszystkich zachorowań. W przypadku 3,9 proc. chorych doszło do gruźlicy pozapłucnnej, głównie w postaci gruźliczego zapalenia opłucnej. Trzy osoby zachorowały na gruźlicze zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu.

W 2022 r. z powodu gruźlicy zmarły 472 osoby.